Yazar : Hamdi Baş
Yayınlanma Tarihi : 01.11.2025
Embedded Files
İlan, Blog Yazısı, Reklam Yayınlamak İçin İletişim Sayfasından Bize Ulaşabilirsiniz
Gerze'nin Beyaz Balinası: Aydın'ın Hikayesi
Gerze'nin Beyaz Balinası: Aydın'ın Hikayesi
Bazı hikayeler vardır, zamanın ve coğrafyanın ötesine geçerek bir halkın ortak hafızasına dönüşür. Sinop'un sakin balıkçı kasabası Gerze'nin 1992 yılında yaşadığı da tam olarak böyle bir masaldır. Bu, Karadeniz'in hırçın sularına sığınan, bembeyaz bedeniyle umudu ve özgürlüğü simgeleyen bir Beluga balinasının, yani tüm Türkiye'nin sevgilisi haline gelen Aydın'ın hikayesidir. Bu sadece bir hayvanın hikayesi değil; aynı zamanda bir kasabanın şefkatinin, uluslararası bir krizin ve türler arası kurulan o kırılmaz bağın öyküsüdür.
Soğuk bir kış sabahı, takvimler 25 Ocak 1992'yi gösterdiğinde, Gerzeli balıkçı Mehmet İzmirli, Gürzüvet açıklarında ağlarını denize bırakmıştı. O gün, denizin ona rızkından çok daha fazlasını, hayatı boyunca unutamayacağı bir anı hediye edeceğinden habersizdi. Teknesine yaklaşan devasa, bembeyaz ve sırt yüzgeci olmayan varlığı ilk gördüğünde hissettiği şey saf bir korkuydu. Gördüğü bu "canavar", Karadeniz'in bilinen hiçbir canlısına benzemiyordu. Ağlarını olduğu gibi bırakıp limana döndü ve gördüğü inanılmaz manzarayı diğer balıkçılara anlattı. Bu ilk karşılaşmadaki korku, aslında hikayenin ne kadar olağanüstü olduğunun ilk işaretiydi. Ancak bu korku, çok kısa bir süre içinde yerini merak ve derin bir sevgiye bırakacaktı. Çünkü Gerzeli balıkçıların bu bilinmeyen misafire tepkisi, saldırganlık değil, şefkat olacaktı. Bu ilk andaki tercih, tüm hikayenin seyrini belirleyen ahlaki bir temel taşı oldu; bir "canavar" algısını bir "dost" kucaklamasına dönüştürdü.
Aydın'nın ilk kez görünmesi - Google Veo ile yapılmıştır
Yabancıdan Evlada: Bir Balinanın Yuva Buluşu
Yabancıdan Evlada: Bir Balinanın Yuva Buluşu
Mehmet İzmirli'nin haberi limana bomba gibi düşmüştü. Balıkçılar Rıza Eyice, "Yat Kemal" lakaplı Kemal Özdemir ve Yılmaz Akçaoğlu, hemen bir tekneyle bu gizemli misafirin görüldüğü yere doğru yola çıktılar. Gördükleri manzara karşısında onlar da şaşkındı ama korku yerine merak ağır basıyordu. İnsanlara alışkın olduğu her halinden belli olan bu beyaz deve, yemesi için tirsi balığı atarak onu yavaşça Gerze Limanı'nın korunaklı sularına çektiler.
Bir İsim, Bir Kimlik: Aydın Doğuyor
Bir İsim, Bir Kimlik: Aydın Doğuyor
Liman artık onun yeni yuvasıydı. İnsanlardan kaçmıyor, aksine onlarla oyunlar oynuyordu. Bu sevecen ve zeki canlının bir isme ihtiyacı vardı. Balıkçılardan Yat Kemal, onu kasabanın herkes tarafından tanınan ve sevilen, zihinsel engelli ve sevimli sakini Aydın'a benzetti. Böylece, o andan itibaren beyaz balinanın adı Aydın oldu. Bu ismin seçimi son derece anlamlıydı. Balinayı anında kasabanın sosyal dokusuna dahil eden bu eylem, onu bir yabancı olmaktan çıkarıp, adeta kasabanın bir evladı haline getirdi. Üstelik Türkçe'de "parlak, aydınlık" anlamına gelen bu isim, onun kar beyazı bedeniyle Karadeniz'in koyu sularında bir ışık gibi parlamasını mükemmel bir şekilde tanımlıyordu.
"Beluga Çılgınlığı" ve Değişen Kader
"Beluga Çılgınlığı" ve Değişen Kader
Aydın'ın gelişiyle birlikte Gerze'nin kaderi de değişti. Kasaba, bir anda tüm Türkiye'nin ilgi odağı haline geldi. Aydın, kendisine atılan topları yakalayıp geri getiriyor, teknelerin yanında yüzüyor, dalgıçlara ve çocuklara kendini sevdiriyordu. Bu olağanüstü dostluk hikayesini görmek için Türkiye'nin dört bir yanından insanlar Gerze'ye akın etmeye başladı. Aydın'ın gelişi sadece duygusal bir olay değil, aynı zamanda Gerze için beklenmedik bir ekonomik ve sosyal canlanma anlamına geliyordu. Bu küçük balıkçı kasabası, bir anda bir turizm merkezine dönüşmüştü. Bu, bir hayvanın bir şehrin kimliğinin nasıl ayrılmaz bir parçası haline gelebileceğinin en somut kanıtıydı. Bu sevgi, fedakarlıkla da perçinleniyordu. 1990'ların başında ekonomik zorlukların yaşandığı bir dönemde, Gerzeli balıkçılar kendi ceplerinden para toplayarak ve tuttukları değerli balıkları ona vererek Aydın'ı beslediler. Bu, sadece bir hayvanı doyurmak değil, aileden biri olarak gördükleri bir dosta sahip çıkmaktı.
Firari: Soğuk Savaş'ın Sırrı Su Yüzüne Çıkıyor
Firari: Soğuk Savaş'ın Sırrı Su Yüzüne Çıkıyor
Aydın'ın insanlara bu kadar alışkın olması ve Karadeniz'de doğal olarak bulunmayan bir tür olması, nereden geldiği sorusunu da beraberinde getirdi. Çok geçmeden, bu sevimli misafirin ardında Soğuk Savaş dönemine uzanan, casus filmlerini aratmayan bir geçmiş olduğu ortaya çıktı.
"Çavuş" Rütbeli Tichka'nın Hikayesi
"Çavuş" Rütbeli Tichka'nın Hikayesi
Aydın'ın asıl adı Tichka'ydı. Yaklaşık 1984 yılında Arktik sularda doğmuş ve henüz üç yaşındayken, 1987'de Kamçatka Yarımadası yakınlarında Sovyetler Birliği tarafından yakalanmıştı. Tichka, Sovyet askeri programının bir parçasıydı. Önce "Vitjaz Üssü"nde, ardından Vladivostok'taki bir merkezde ve son olarak da o dönem Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı olan Kırım'daki Sivastopol Biyoteknik Sistemler Enstitüsü'ne getirilmişti. İddialara göre Tichka, düşman gemilerine mayın yerleştirmek veya kayıp torpidoları bulmak gibi görevler için eğitilmiş bir askeri casustu. Hatta bazı kaynaklarda rütbesinin "Çavuş" olduğu bile belirtiliyordu.
Onun Türkiye kıyılarına gelişi, aslında bir özgürlük kaçışının sonucuydu. Eylül 1991'de, Sivastopol'daki üssü vuran şiddetli bir fırtına, Tichka'nın tutulduğu havuzun çitlerini parçaladı. Yanındaki bir başka Beluga ile birlikte Karadeniz'in özgür sularına kavuştu. Ancak arkadaşından bir daha haber alınamadı ve Tichka, dört ay boyunca tek başına denizde hayatta kalma mücadelesi verdikten sonra yolu Gerze'ye düştü. Aydın'ın bu kaçışı, aslında daha büyük bir çöküşün yansımasıydı. Eylül 1991, Sovyetler Birliği'nin dağılma sürecinin en hararetli olduğu dönemdi. Bakımsız kalan askeri tesisler, kaynak yetersizliği ve genel kaos ortamı, muhtemelen onun kaçışını mümkün kılan koşulları yaratmıştı. Aydın, sadece bir havuzdan değil, çökmekte olan bir imparatorluktan kaçan bir mülteciydi.
Aydın'ın kaçışı - Google Veo ile yapılmıştır
Mülkiyet mi, Duygu mu? Uluslararası Kriz Başlıyor
Mülkiyet mi, Duygu mu? Uluslararası Kriz Başlıyor
Aydın'ın kimliği, Türk Çevre Bakanlığı'na ulaşan küçük bir kimlik kartı ile kesinleşince, uluslararası bir kriz patlak verdi. Bağımsızlığını yeni kazanan Ukrayna ve Rusya, "mülkleri" olan balinayı geri istedi. Türk hükümeti, bir yanda uluslararası diplomatik baskı, diğer yanda ise Aydın'ı vermemek için direnen kendi halkının sevgisi arasında kaldı. Bu tartışma, mülkiyet hakkının mı, yoksa bir canlının iradesinin ve kurduğu duygusal bağın mı daha üstün olduğu yönünde derin bir etik soruyu gündeme getirdi.
Bu süreçte devreye uluslararası uzmanlar ve aktivistler girdi. Türk hükümeti, dünyaca ünlü Kanadalı Beluga uzmanı Pierre Béland ve patolog Dr. Sylvian De Guise'i danışman olarak davet etti. Uzmanlar, Aydın'ı inceledikten sonra, onun Gerze'de kalmasının en doğrusu olacağını rapor ettiler. Gerekçeleri, hem balinanın yerel halkla kurduğu eşsiz bağ, hem de onu doğal ortamına geri göndermenin taşıdığı risklerdi. Greenpeace örgütü de Aydın'ın özgür kalması için kampanyalar yürüttü. Ancak tüm bu çabalara ve Gerzeli balıkçıların tekneleriyle Ukrayna gemisi "İrbis"in önünü kesmeye çalıştığı protestolara rağmen, diplomatik baskı galip geldi. 6 Nisan 1992'de Aydın, Giresun'un Espiye ilçesi açıklarında, bir buçuk saat süren zorlu bir mücadelenin ardından yakalanarak Ukrayna gemisine alındı.
Kırılmaz Bağ: Özgürlük ve Son Veda
Kırılmaz Bağ: Özgürlük ve Son Veda
Gerze yasa boğulmuştu. Ancak Aydın'ın hikayesi henüz bitmemişti. Onun iradesi, onu esir alanların planlarından daha güçlüydü.
İmkansız Geri Dönüş
İmkansız Geri Dönüş
Yakalanmasından sadece 8 gün sonra, Aydın inanılmaz bir şey başardı. Kendisini esir tutanların elinden bir kez daha kaçtı ve yüzlerce kilometrelik Karadeniz'i aşarak, yuvası olarak bildiği tek yere, Gerze'ye geri döndü. Bu geri dönüş, onun efsanesini perçinledi. Aylarca ortalıkta görünmedikten sonra Şubat 1993'te limanda yeniden belirmesi, bir zafer anıydı. Bu olaydan sonra Türk hükümeti de tavrını değiştirdi ve Aydın'ın Türk karasularında yakalanmasını yasaklayan bir kararname çıkardı. Aydın, mücadelesini kazanmış ve huzura kavuşmuştu.
Son Veda: Dokunaklı Bir Veda Töreni
Son Veda: Dokunaklı Bir Veda Töreni
Aydın'ın hikayesinin en dokunaklı anı, onun son vedasıydı. 18 Temmuz 1993 tarihi, Gerze'de her yıl düzenlenen festivalin başlangıç günüydü. Sanki bu özel günü bekliyormuş gibi, Aydın limana son bir kez daha geldi. Görgü tanıklarının anlattığına göre, rıhtım boyunca yavaşça ilerledi ve kendisini seven insanların ona son bir kez dokunmasına izin verdi. Limanda birkaç tur attıktan sonra, yavaşça açık denize doğru yüzdü ve gözden kayboldu. O günden sonra Aydın'ı bir daha gören olmadı.
Bu bir kayboluş değildi; bu, bilinçli bir vedaydı. Eğer bir gün ansızın ortadan kaybolsaydı, hikayesi hüzünlü ve eksik kalırdı. Ancak festival günü yaptığı bu "veda gösterisi", hikayeye anlamlı bir son ve bir kapanış hissi verdi. Bu, onun kendi iradesiyle, kendi seçtiği bir zamanda ayrıldığına dair güçlü bir inanç bıraktı. Aydın, hikayesinin sonunu kendi yazmıştı.
Beyaz Bir Balinanın Yankısı
Beyaz Bir Balinanın Yankısı
Aydın'ın gidişinin üzerinden yıllar geçti ama onun hatırası Gerze'de ve Türkiye'nin kalbinde yaşamaya devam ediyor. O, sadece bir hayvan değil, aynı zamanda özgürlüğün, sadakatin ve insan-doğa arasındaki o sihirli bağın bir sembolü haline geldi.
Onun anısını yaşatmak için Gerze'de "Beyaz Balina Aydın Parkı" yapıldı ve limana bir heykeli dikildi. Heykelin zaman içinde yerinin değiştirilmesi ve hatta bir dönem kaldırılması, toplumsal hafızayı korumanın ne kadar hassas bir çaba gerektirdiğini gösterse de, Aydın'ın mirası heykellerden çok daha derindedir. Onun mirası, insanların kalbinde yaşıyor. O dönemde Aydın'ı her gün iskeleden besleyen Abdullah Bağuç gibi Gerzeliler, doğan çocuklarına Aydın ismini vererek bu sevgiyi gelecek nesillere taşıdılar. Hollandalı yazar Olaf Koens'in kaleme aldığı "Aydın: Bir Beyaz Balinanın Gerçek Hikâyesi" gibi çocuk kitapları, onu hiç görmemiş yeni nesillere bu masalsı dostluğu anlatmaya devam ediyor.
Tichka adında bir askeri varlık olarak başladığı hayatını, Aydın adında bir sevgi ikonu olarak tamamlayan bu beyaz balina, bize yuvanın coğrafi bir mekandan çok, kalbin ait olduğu yer olduğunu öğretti. Bir kasabanın kolektif sevgisiyle özgürlüğüne kavuşan Aydın'ın hikayesi, türleri, siyaseti ve zamanı aşan bağların var olabileceğinin en aydınlık kanıtı olarak Karadeniz'in dalgalarında yankılanmaya devam ediyor.
Aydın'a Son Veda - Google Veo ile yapılmıştır
Beyaz Bir Balinanın Yankısı
Beyaz Bir Balinanın Yankısı
Aydın'ın gidişinin üzerinden yıllar geçti ama onun hatırası Gerze'de ve Türkiye'nin kalbinde yaşamaya devam ediyor. O, sadece bir hayvan değil, aynı zamanda özgürlüğün, sadakatin ve insan-doğa arasındaki o sihirli bağın bir sembolü haline geldi.
Onun anısını yaşatmak için Gerze'de "Beyaz Balina Aydın Parkı" yapıldı ve limana bir heykeli dikildi. Heykelin zaman içinde yerinin değiştirilmesi ve hatta bir dönem kaldırılması, toplumsal hafızayı korumanın ne kadar hassas bir çaba gerektirdiğini gösterse de, Aydın'ın mirası heykellerden çok daha derindedir. Onun mirası, insanların kalbinde yaşıyor. O dönemde Aydın'ı her gün iskeleden besleyen Abdullah Bağuç gibi Gerzeliler, doğan çocuklarına Aydın ismini vererek bu sevgiyi gelecek nesillere taşıdılar. Hollandalı yazar Olaf Koens'in kaleme aldığı "Aydın: Bir Beyaz Balinanın Gerçek Hikâyesi" gibi çocuk kitapları, onu hiç görmemiş yeni nesillere bu masalsı dostluğu anlatmaya devam ediyor.
Tichka adında bir askeri varlık olarak başladığı hayatını, Aydın adında bir sevgi ikonu olarak tamamlayan bu beyaz balina, bize yuvanın coğrafi bir mekandan çok, kalbin ait olduğu yer olduğunu öğretti. Bir kasabanın kolektif sevgisiyle özgürlüğüne kavuşan Aydın'ın hikayesi, türleri, siyaseti ve zamanı aşan bağların var olabileceğinin en aydınlık kanıtı olarak Karadeniz'in dalgalarında yankılanmaya devam ediyor.
Kaynakça
Kaynakça
ergir.com. (t.y.). BEYAZ BALİNA AYDIN... düş hekimi yalçın ergir.
http://www.ergir.com/beyaz_balina_aydin.htmArtful Living. (t.y.). Beyaz Balina Aydın'ın Hikâyesi.
https://www.artfulliving.com.tr/gundem/beyaz-balina-aydinin-hikyesi-i-27835Bayer, Y. (2007). Beyaz Balina Aydın'ın sırrı. Hürriyet.
https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/yalcin-bayer/beyaz-balina-aydin-in-sirri-6680831Can Yayınları. (t.y.). Aydın: Bir Beyaz Balinanın Gerçek Hikâyesi.
https://www.canyayinlari.com/aydin-bir-beyaz-balinanin-gercek-hikayesi-9789750761188Deniz Haber. (2009). Sinoplular Balina Aydın'ı çok özlüyor.
https://www.denizhaber.net/sinoplular-balina-aydini-cok-ozluyor-haber-17957.htmDolphin Project. (t.y.). One Whale's Story: Tichka/Aydin.
https://www.dolphinproject.com/blog/one-whales-story-tichka-aydin/Gezinomi. (t.y.). Gerze'de Mutlaka Gezilmesi Gereken Yerler.
https://www.gezinomi.com/gezi-rehberi/gerze-de-mutlaka-gezilmesi-gereken-yerler.htmlIndependent. (1993). Whale escapes again.
https://www.independent.co.uk/news/world/whale-escapes-again-1476696.htmlPretty Mother Mag. (t.y.). Bir Beyaz Balinanın Gerçek Hikayesi.
https://prettymothermag.com/bir-beyaz-balinanin-gercek-hikayesi/SOFREP. (2022). The Whale of a Tale Of The Soviet Union's Combat Beluga.
https://sofrep.com/news/the-whale-of-a-tale-of-the-soviet-unions-combat-beluga/Wikipedia. (t.y.). Aydın (balina).
https://tr.wikipedia.org/wiki/Ayd%C4%B1n_(balina)Wikipedia. (t.y.). Military marine mammal.
https://en.wikipedia.org/wiki/Military_marine_mammalYedikıta. (t.y.). Gerze’nin Sevimli Misafiri Balina Aydın’ın İlginç Hikâyesi.
https://yedikita.com.tr/gerzenin-sevimli-misafiri-balina-aydinin-ilginc-hikayesi/YouTube. (t.y.). BEYAZ BALiNA AYDIN SiNOP 1992 (90lar Gerze Sahili).
https://www.youtube.com/watch?v=ejNwOFPZLgcYouTube. (t.y.). Balina Aydın 1992 Gerze Sinop #shorts.
https://m.youtube.com/shorts/L-hhAs6SUAIYouTube. (t.y.). 1992'de Sinop'a gelen ve tüm dünyanın ilgisini çeken "Aydın" balinanın hikayesi #belgesel #shorts.
https://www.youtube.com/shorts/a7GiK4W1I-sAydın (balina)
https://tr.wikipedia.org/wiki/Ayd%C4%B1n_(balina)Gerze'nin Sevimli Misafiri Balina Aydın'ın İlginç Hikâyesi
https://yedikita.com.tr/gerzenin-sevimli-misafiri-balina-aydinin-ilginc-hikayesi/One Whale's Story: Tichka/Aydin
https://www.dolphinproject.com/blog/one-whales-story-tichka-aydin/The Whale of a Tale Of The Soviet Union's Combat Beluga
https://sofrep.com/news/the-whale-of-a-tale-of-the-soviet-unions-combat-beluga/BEYAZ BALiNA AYDIN SiNOP 1992 (90lar Gerze Sahili)
https://www.youtube.com/watch?v=ejNwOFPZLgcWhale escapes again
https://www.independent.co.uk/news/world/whale-escapes-again-1476696.htmlBeyaz Balina Aydın'ın sırrı
https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/yalcin-bayer/beyaz-balina-aydin-in-sirri-6680831Türkiye'nin Balina Aydın çılgınlığı
https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ates-yalazan-arsiv-balikcisi/turkiyenin-balina-aydin-cilginligi-41968642BEYAZ BALİNA AYDIN... düş hekimi yalçın ergir
http://www.ergir.com/beyaz_balina_aydin.htmGerze Gezinizde Uğramanız Gereken Tarihi Yerler
https://www.gezinomi.com/gezi-rehberi/gerze-gezinizde-ugramaniz-gereken-tarihi-yerler.htmlSinoplular Balina Aydın'ı çok özlüyor
https://www.denizhaber.net/sinoplular-balina-aydini-cok-ozluyor-haber-17957.htmAydın: Bir Beyaz Balinanın Gerçek Hikâyesi
https://www.canyayinlari.com/aydin-bir-beyaz-balinanin-gercek-hikayesi-9789750761188
Page updated
Google Sites
Report abuse